Loonkloof, gelijkwaardigheid en macht:
een interview met: Zoë Papaikonomou
Op zoek gaan naar de meest waardevolle manier waarop je burgerschap gerelateerde onderwerpen kunt bespreken in de klas. Dat zou bij jou als docent bekend in de oren kunnen klinken. Welke onderwerpen zijn belangrijk én waardevol? En hoe ga je daarmee om? Wat bied je concreet aan de leerlingen aan en wat moeten ze aan het eind geleerd hebben? De komende maanden interview ik toonaangevende personen in hun vakgebied. Zij leggen uit hoe je om moet gaan met deze onderwerpen. Vervolgens maak ik een lesbrief die je direct in de les kunt inzetten.
Even voorstellen
In dit blog staat Zoë Papaikonomou centraal. Ze is schrijfster en onderzoeksjournalist en houdt zich bezig met diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid. Dit doet ze als gastdocent bij organisaties en is af en toe ook gastdocent bij het MBO, HBO en de universiteit. Ook is Zoë actief op LinkedIn. Daar kun je zo ongeveer elke dag een bericht voorbij zien komen over ongelijkwaardigheid op de werkvloer.
Volgens Zoë begint de behoefte van een organisatie in het veranderen van de werksfeer met het creëren van (meer) gelijkwaardigheid. Meer divers en inclusief is meer dan af en toe een feestje vieren met zijn allen en benoemen dat je verschillen waardeert. Het gaat over in- en uitsluiting. Wie horen en wel en niet bij en waarom? Dat gaat verder dan de jaarlijkse les over pesten en discriminatie of een goed gesprek onder collega’s over veiligheid (als dat al plaatsvindt. Het gaat over (zelf)reflectie, hoe gedraag jij je en wie sluit je daarbij misschien uit? Zoë vindt de ongelijkwaardigheid in nuances en ziet het als haar missie om die gelijkwaardigheid aan te pakken. Daardoor verandert de organisatie en komt er meer gelijkwaardigheid, inclusie en diversiteit tot stand.
Super interessant! Daarom weet ze vast ook wel hoe je deze thema’s als docent moet aanbieden tijdens de les.
Fotografie: Studio RuiJun
Wat is de ultieme boodschap die jij de wereld in wil sturen?
Inclusie is nooit af. Gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid zijn nooit af. Men verwacht soms te gemakkelijk in organisaties dat er een stappenplan klaarligt om inclusie, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid te verbeteren en als je dat stappenplan hebt gevolgd, dat het dan af is. Maar in de samenleving zijn er altijd achtergestelde groepen. Daar moet je alert op zijn. Dat gaat altijd door. Janice Gassam Asare, inclusieprofessional, zei dat je inclusie kunt vergelijken als een spier: je moet hem trainen om het in vorm te houden. Als die spier verslapt, neemt die kracht dus ook af. Je moet inclusie dus blijven trainen, anders verslapt het.
Wat weet je over burgerschapsonderwijs op school?
Ik weet (ongeveer) wat de context is van de verschillende niveaus. Dus dat burgerschap wordt gegeven op de basisschool, de middelbare school en het MBO. De precieze inhoud van elke les ken ik niet.
Wat vind je ervan dat burgerschap wordt gegeven op scholen?
Dat lijkt me heel goed. Ik wou dat op HBO, WO en in organisaties ook burgerschap werd gegeven. Na het krijgen van onderwijs zijn we nog niet klaar met leren. Dus in organisaties moet ook aandacht worden gegeven aan burgerschap. Je moet alleen kijken naar de manier waarop. Is er ruimte voor verschillende perspectieven? Houdt de norm die je oplegt via dit soort lessen, rekening met die verschillende perspectieven? Maar dat het er is lijkt me heel verstandig, vanwege die spier die getraind moet worden. Wat ik nog vaak tegenkom in organisaties is dat mensen bijvoorbeeld niet weten wat het verschil is tussen discriminatie en pesten. Of hoe kunnen we leren om op een redelijk veilige manier het met elkaar oneens te zijn? Of een conflict te hebben?
Hoe koppel je jouw expertise en burgerschapsonderwijs aan elkaar?
Ik geloof in collectieve wijsheid. Dat je een team kunt samenstellen met verschillende perspectieven. Je kunt gezamenlijk een mooi programma maken. En we moeten gezamenlijk dingen tot stand brengen. Want twee personen weten meer dan één, en dat levert kwalitatief betere ideeën op. Het individualisme is hierin doorgeschoten.
Wat wil je meegeven aan leerlingen en docenten die bezig zijn met burgerschapsonderwijs?
Dat je aandacht moet besteden aan zelfreflectie. Het is goed om stil te staan bij de vragen: ‘Wie ben ik?’ ‘Wat is mijn identiteit en hoe staan mijn ideeën ten opzichte van iemand anders?’ ‘Onderdrukken mijn ideeën die van iemand anders?’ ‘Vind ik mezelf beter?’ Door te reflecteren vergaar je zelfkennis. En dat is niet altijd makkelijk, en soms een beetje pijnlijk. Je leert je eigen ‘egootje’ kennen. Want iedereen wil gelijk hebben, dat geeft een lekker gevoel. Reflectie biedt oefening om jezelf onder de loep te nemen.
Wat voor les burgerschap zou jij willen geven?
Een les over macht. Wat macht is. Je kunt je afvragen: welke macht bezit ik zelf? En hoe kan ik deze machten delen? Als je dit voorbeeld dan naar jezelf en naar de maatschappij trekt, leer je beter om te gaan met macht. Je bent je meer bewust en kunt reflecteren op hoe men omgaat met macht.
Denk bijvoorbeeld ook aan de loonkloof. Vrouwen en/of mensen met een bi-culturele achtergrond en/of mensen met een beperking verdienen nog altijd minder in gelijke posities dan mannen. Als je macht anders zou verdelen of gebruiken, welk effect zou dat dan hebben op de loonkloof? Zou deze dan worden gedicht? Dat zorgt dan voor meer gelijkwaardigheid. Een mooi voorbeeld daarvan is een Zweeds filmpje waarin kinderen snoep krijgen.
Dit heb ik geleerd
Super interessant en waardevol! Zoë vertelt over een maatschappelijk probleem van ongelijkwaardigheid in organisaties. Een systeemfout. Nog steeds is er sprake van een loonkloof en een daaropvolgende machtsverhouding. Ik denk dat het daarom nog steeds moeilijk is om de loonkloof te dichten zodat, ongeacht waar je vandaan komt of wie je bent, iedereen hetzelfde geld verdient voor hetzelfde werk.
Het mag duidelijk zijn dat dit zorgt voor minder of misschien helemaal geen gelijkwaardigheid. En daardoor minder diversiteit en inclusie. Als je wil zorgen voor gelijkwaardigheid, inclusie, diversiteit en gelijke lonen, zal je dit moeten zien als een spier die je moet blijven trainen. Je moet energie stoppen in het verbeteren van de gelijkwaardigheid in jouw organisatie. Op scholen geldt dat ook zo.
In het onderwijs, tijdens burgerschap, moet aandacht besteed worden aan zelfreflectie en bewustwording. Dit zorgt ervoor dat leerlingen zich bewust worden van de eigen ideeën en overtuigingen hebben. Hoe ze omgaan met die ideeën en opzichte van die van anderen. En hoe open ze voor de ideeën van anderen staan. En hoe meer ze zich gaan ontwikkelen, hoe meer grotere thema’s voor hen gaan spelen. Zoals macht.
Stel je voor dat de leerlingen van nu bepalen hoe de macht van morgen eruit ziet? En stel dat leerlingen leren om kritisch en zelfbewust naar zichzelf te kijken. Zullen ze dan het vermogen hebben om de macht eerlijk en rechtvaardig te verdelen? Krijgen we daar een betere maatschappij van?
Lesbrief: ‘Bewust iets doen met macht, gelijkwaardigheid en de loonkloof’
Naar aanleiding van wat Zoë Papaikonomou heeft verteld heb ik een lesbrief gemaakt. Deze lesbrief kun je inzetten in het VO en MBO tijdens jouw les burgerschap. De lesbrief behandelt het thema Macht. Het doel is dat de leerlingen meer zelfbewust gaan worden, en samen kunnen werken kunnen werken aan het verhogen van gelijkwaardigheid, inclusie en diversiteit.
Klik hier om naar de lesbrief te gaan. Bewust iets doen met macht, gelijkwaardigheid en de loonkloof
Meer lesbrieven: Lesbrieven
Meer blogs: Blogs
Binnenkort komen er meer blogs met lesbrieven aan! Wat kun je van wie verwachten?
Omgaan met leerlingen in je klas tijdens een les burgerschap: Wat je vooral wel moet doen in de klas | William Buys, docent aan de Fontys Lerarenopleiding en studenten voltijd en deeltijd Omgangskunde |
Identiteitsvorming van jongeren en het spanningsveld tussen erbij horen ten opzichte van jezelf kunnen zijn | Niels van de Ven, Associate Professor in Marketing aan Tilburg University |
Omgaan met je leerlingen tijdens een les over maatschappelijke thema’s en burgerschap | Paul op Heij, docent maatschappijwetenschappen en geschiedenis en redacteur Montessori Magazine |
En nog veel meer! |
|