Wat is de waarde van een goed begin van het schooljaar? Dat zal voor iedereen verschillend zijn, maar altijd zit er een kern in van nieuwe energie, een nieuw begin en een nieuwe kans. We gaan ervoor. Dit jaar gaat het (wél) lukken! De zomer is geweest en ik ben er klaar voor. Of de zomer was saai, en ik ben er weer aan toe om iets te doen. Wat er ook bij jou past: begin dit schooljaar met goed burgerschapsonderwijs voor jouw leerlingen.

Er is veel te zeggen over burgerschapsonderwijs. En als we het toch over een nieuw begin hebben: de LinkedIn berichten over burgerschap zijn weer volop aan de gang. Berichten om ‘deze website’ te volgen voor meer handvatten, of de wetgeving, of wat de inspectie of de overheid zegt of doet. En dat is goed, want op die manier kunnen we samen weer bepalen wat goed burgerschapsonderwijs is.

Wat is dan goed burgerschapsonderwijs?

Aan wie je het ook vraagt: iedereen heeft zijn / haar eigen visie op wat goed burgerschapsonderwijs is. Je mag bijvoorbeeld zijn wie je bent, maar er zijn wel omgangsvormen Je hebt een mening en die kan en mag je vertellen (ook al gaat deze tegen de mening van de meerderheid in). Nederland is een democratische rechtsstaat met culturele diversiteit. Je moet bewust participeren in de maatschappij. Dus je moet je steentje bijdragen voor je medemens. Maar je hebt ook mensenrechten. En wat dacht je van basiswaarden? Waarden zoals begrip hebben voor elkaar en discriminatie tegengaan.

Burgerschap heeft iets te maken met een digitale samenleving en iets met duurzaamheid. Het klimaat, water, de energierekening, afval, afvalhopen in Afrika, de mensen daar… En voordat je het weet verzand je in een grote bulk aan onderwerpen waar je in verdwaald raakt. Maar misschien is dat juist fijn: even verdwalen, nadenken en filosoferen. Ideeën opdoen waarmee jíj met jouw leerlingen de wereld kunt gaan verbeteren.

Ja, maar wat is dan goed burgerschapsonderwijs?

Het is het begin van het schooljaar. Je hebt je tot in de puntjes voorbereid. Want filosoferen is één ding. Nadat jij de weg hebt gevonden, wil je er alles over weten zodat je klaar bent voor alle vragen van je leerlingen. Of misschien toch een strategie bedenken waardoor je leerlingen zelf het antwoord kunnen vinden? Want moet je echt álles weten? Dat is bij zo’n allesomvattend leergebied als burgerschapsonderwijs best een grote klus. Als je gaat zoeken met de vraag ‘wat is burgerschap?’, dan vind je informatie die zegt waar burgerschap betrekking op heeft, of wanneer we van burgerschapsonderwijs spreken. Kunnen we dan concluderen dat er niet één definitie is van wat burgerschap is? Misschien niet. Dus…

Burgerschap heeft volgens Eidhof (2020) betrekking op het volgende:

‘We spreken van burgerschapsonderwijs wanneer het gaat over:
Onderwerpen die een spanning kennen tussen individuele en collectieve of tussen verschillende collectieve belangen of waarden, en niet tot een individueel probleem te reduceren zijn. Dat zijn (dus) sociale, maatschappelijke en politieke onderwerpen, waarin we afhankelijk zijn van elkaar om tot een goede uitkomst te komen.

1. De manier waarop we – op allerlei niveaus – vanuit deze spanningen, belangen- en waardentegenstellingen tot (nieuwe) besluiten en vreedzame oplossingen komen; of dat nu direct en tussen mensen onderling gaat, of indirect via instituties van democratie en rechtsstaat.
2. Het toerusten van leerlingen met kennis, vaardigheden en houdingen, die ze in staat stellen om zelfstandig te handelen ten aanzien van sociale, maatschappelijke of politieke problemen.’

Volgens Munniksma, Dijkstra, van der Veen, Ledoux, van der Werhorfst & Ten Dam (2017) is Burgerschap een relationeel begrip:

‘Het gaat om de relaties die mensen met anderen hebben. Het heeft betrekking op de manier waarop mensen zich positioneren in de samenleving en hoe ze erin slagen vreedzaam problemen op te lossen die voortkomen uit tegengestelde belangen en waarden.’

Burgerschap heeft dus betrekking op…

Dus dat is het: burgerschap heeft betrekking op zaken in de maatschappij: met jezelf, wat je mening is en dat deze er mag zijn. En voornamelijk dat er een gezamenlijk belang is: iets wat we allemaal nodig hebben. En we zijn van elkaar afhankelijk om dat te kunnen verkrijgen. En vervolgens En vervolgens leer je dat je zelfstandig en bedachtzaam kunt handelen ten aanzien van maatschappelijke, sociale en politieke problemen.

Kortom: Maak een sterke start met burgerschap. Praat over gezamenlijke belangen in de klas. Geef de leerlingen kennis en vaardigheden met betrekking tot de huidige actualiteiten. Praat met je leerlingen over het omgaan met de digitale wereld door middel van hun eigen telefoon. Het zijn maar een paar voorbeelden.

Waar heeft voor jou burgerschap betrekking op? Wat wil jij dat je leerlingen in de groep laten zien? Wil je hier met mij sparren? Stuur een bericht, en dan neem ik zo snel mogelijk contact met je op.

Bronnen:

1. Eidhof, B. (2020). Handboek Burgerschapsonderwijs. Utrecht / Amsterdam / Den Haag 2020.
2. Munniksma, Dijkstra, van der Veen, Ledoux, van der Werhorfst & Ten Dam. (2017). Burgerschap in het voortgezet onderwijs. Verkregen van: https://www.socialevraagstukken.nl/burgerschapsonderwijs-blijft-maar-onder-de-maat/